Friday, September 17, 2010

A herliam ve ta; thawm dim te-in...

"Comrade hlui... zalenna zawnga kan vahvaihna khua a sei lua e..." Hnam movement-a theihtawp a chhuahpui thrin Malsawma Colney, MNF president hlui chu ka pu chuan a ruang chunga thusawi turin a lo tihlawk a ni a, a sawilawk ang ngeiin thu a sawi ta a ni.
===============================================


Sikul ka kai tir mai a la ni a, ka puin thu tam tak min hrilhte chu a chang chuan man thiam har ka ti fo thrin. Tlai khat phei chu kan khum mawngah hian Israel fate'n Pathian thu an awih loh avanga thlalera an vahvaihna kawng hi a lo tar vang mai a, chu chu kan pahnih chuan zan tam tak chhung chu kan thil zir a ni, awlsam tea an tum ram thleng mai tur kawng an han bo nasat zia mai khah... khalaia kha ka pu chuan a tuipui ber niin tunhnu hian ka hre thrin.

Tu hmuh hmasak ber mipa lo ni bawk nen, ka pu nen hian a kipa kawiin kan inzui a, Chaltlangah kan pahnihin kan awm dun reng a, sikul kai tirh lai a ni nghe nghe. Heng hmun atranga khawchhak Triu lui hnaih tak tak thlenga ram hnuaia riaka hun kan hman kha a tam hle, ani chu 'ramhnuai mi' a ni a, naupang te si kha luipui kamah khan riak dunin a duh duh hunah ramngaw karah min kalsan fo a, thin phu a lian ve fo. Khang hunte ka thlirkir ka thlirkir tawh mai dawn nite hian ka hre thrin.

Col. Vanthanga hi hnam movement kal nat lai hre phakte leh Laldenga dodalna chungchang lo tuipuite mi tlemte chauhin an hre tawhin ka ring. Kum 1920 khan Biate-ah a lo piang a, unau pariat niin hmeichhia pakhat an nei, an hunga buh an thar hnema chhungkaw ziding leh hausa an tling ve thrin an ti. Kum 1943 khan kum 23 mi niin Assam Regiment-ah a trang a, Havilder a ni hman a, 2nd Batallion Shillong-a an hel truma ata ei duh loh avanga India sipai atranga ban zingah khan a tel a ni.

Khatia sipai zinga ban a nih hnu kum 1966 khan ram a buai chho ta mai si a, rilru lo hel sa bawk nen MNF movement chu zawm nghalin Eastern Command-ah Asst Commander nihnate a chelh chho a, Champhai runte kha Eastern Command chuan hlawhtling takin an kalpui a ni.

Ram a buai zel a, Bangladesh lama hnam sipai an tlakthlak khan Colonel nihna an pe a, rinawm tana ram leh hnam tana beiin UT Command-ah Commander-in dah a ni a, Chief of Army Staff dinhmunte pawh a chelh hman nghe nghe.

Kum 1970s khan Pu Laldenga leh India an inbiak chhoh lai khan Col. Vanthanga hi UT Commander in a awm a, hnam sipaite tawrh laia president ber khawsak dan chu duh lovin hnam sipai senior officer kokhawmin Laldenga rin lohna lam thu an titlu ta a, kum 1978 khan Laldenga chuan Col Vanthanga chu a rawn tawng tak avangin ani pawhin Open Letter sei tak thawnin MNF president bera chu UT Commander leh hnam sipai senior officer chuan mipui hriatah a bei ta a ni.

Hemi hnu hian Col Vanthanga chu hnam tana thrahnem ngai taka beitu midangte ang thovin Laldenga chuan a 'ban' ta a ni. A vanglai hun zawng zawng hnam tana a lo inhmanral hnuin ka pu nen chuan he khawvelah hian kan intawng ta a, a titi tui ber pakhat chu 'an rammut lai leh a tupa' tiin an sawi thrin a.

Khatia MNF president berin a mi leh sate tawrhna hre lova nuamsa taka India thlazar hnuaia a awm reng avang khan ka pu chuan Laldenga kha a dem a, hnam sipai thite leh nunna chante thisen chu atan chuan thinrimna a tling reng a, Laldenga'n inbiakna a kalpuiaa inkahhai a nih chhung hian ka pu chuan hnam sipai 11 lai India sipai lakah an thi tih a tarlang a, 300 chuangin hliam an tuar tihte a lo ziaklang a ni.

Ka ngaihtuah let leh a, khatia a vanglai hunte a hman zawha kan intawn hnu khan Israel fate zinkawng kha a tuipui em em a, Apokrifa te kan chhiar nasa thei hle. Hnam movement kalpui dan kha Laldenga khan a tawp lamah khan a kalpui dik ta lo a ti ni hian ka hre thrin a, chuvang chuan Zo hnam zalenna kawng chu thui tak a lo ni ta niin ka pu khan a suangtuah thrin nite hian ka ngai a ni.

Ka naupan tet lai atrangin ka pu nen hian kan inkawm nasa em em a, ram palailengah pawh zan tam kan riak dun thrin a, thang kan kam a, thawnthu min hrilh a, kein hmun hla tak takahte kan zin dun thrin. A titi tam takah hnam movement an kalpui lai min hrilh thrin a, mahse ka hrethiam pha hlawl lo tih hi ka pha lo, chutiang thawnthu mak tak tak chu a ke bulah chuan ka inchawm seilenna a ni. Mahse kum a upa ve zel a, ka man ve tial tial a, ka man tak tak hnuin ani chu thisen sang avangin a trawng a fiah thei ta lo a, engmah kan inzawt chhuak ta lo thung, mahse sulhnu a lo nei nual maia zawnkhawm chu ka tih tur a ni ta hmel.