Friday, September 4, 2009

Tlemte duh dan dan

Mahni duh chin tawk tawkin vangtlang ram leh kawngpui kan nek a, sawrkar building kan sak lahin nakin lawkah a la chep ange tia ngaihtuahna senga lirthei hunna tur thawl \ha helhawl siam kan tum lo a, kan in sakte a lian thei ang berin kan sa a, mihring khawsakhona atana chenna in ang hiala pawimawh kawngpui erawh a chep thei ang berin kan nek thung. A tam zawkin kawng anah in sak kan tum a, lirthei hunna tur zuah hlek lovin in kan sa a, duh ang tawka kawng hnaiha in kan sak hnuah vantlang kawngah lirthei kan la hung bawk.


Tlang panga cheng kan nih miau avangin kan khawpui a \hang zel a, kan lo chep ta tual tual a, sawrkar lamin lirthei hunna ngaihtuah nachang a hre lo mai ni lovin a ngaihtuah hlawl si lo. Nitin lirthei thar a pung zel a, tun hnai lawka City tih hming kan puttir Aizawl khawpui chhung chu India rama khawpui tawt berte zingah a chhiar theih ta mek a ni.


Chutiang taka khawpui tawtah chuan lirtheih neihte khap theih ngawt a ni bik si loh avangin mihring khawsak a changkang zel a, kawngpui zauh ve theih tawh si loha tlan tur lirthei pung thur thur chuan khawpui nun a khawih buai zo ta a, kea minute 10 kal pawh tlinglo kha motor-a kal chuan darkar changve chuangte thang a lo ngai ta a, chutia khawpui nun a khaihlak chhoh takah chuan 'lirthei hunna mumal tak siam ila, pisa kai hun laia kawngsira hungte hi dah bo vek ila, dan zawm duh lote chungah khauh takin 'action' lak se,' tia ngaihtuaha a taka kalpui theihna hun tur a liam zel a.


A diltu an tam si a, a diltuten vote zawng politician an nek nat fu si avangin taxi permit chu mi tam takin an lo nei ta a, taxi neitu an lo pung zel a, khawpui titawt bertuah ngaih an ni ta hial.
Sawrkar thuneituten khawpui tih thawlna tur a rang a ranga ngaihtuah a ngaih laiin an ngaihtuah lo a, parking hmun lian tham siam aiin shopping mall leh khawpui tawt laia auditorium tih lente an ngaihtuah ta deuh deuh a, mipui tih lawm nan taxi leina tur pawisa nei pha ngatte hnenah taxi permit an thei sem a, chuti chuan khawpui chu a lo tawt ta a, tihthawl a ngai a nih hi tiin ngaihtuahna an han seng ta a, chutah chuan a thiltitheite chuan 'keini hi a ni mawhphurtu' an ti leh ta der lo. A thawm nei na lo thei ber tur, a dinhmun chhe ber, pawimawhna nei nep ber, zuamawm ber chu a tuartu tura rel thluk a ni leh ta hleuh a ni.


Hei hi a ni capitalist society ziarang dik tak chu, hei hi a ni Karl Marx-an a thiltithei leh hausa tlemte te thuneihna society a lo tih ngei chu. Taxi permit duh zat zat pekchhuaha mawhphurtu ni lo, khawpui tawt tihthawlna tura parking hmun \ha ngaihtuaha roreltu dinhmuna ding phak ni lo, kawngpui nekchep pha pawh ni lo, mite in luaha khawsa naw nawa harsa taka professional driving license nei vea chhungkaw hrawk chawmna atan taxi a khalh theih tih hriaa mi taxi khalhtu chu a ni tuar tura kan tih hmasak ber tak zela chu ni!


Kan society hian vei \ha lo tak a vei \an mek a, chumi lakah chuan mirethei leh thilti ve thei lo, chhungte nei \ha ve lote an him lo \an mek. A hausa leh thil tithei tlemte duh dan danin kan khawsa mek a, chutiang society-ah chuan hnawk tak taka an lirthei mawi tak tak kawngsira hungtute kan hau ngam ta lo a, a thlang lawka mahni tharchhuah thlai hnah lo \hutpui vetu rethei leh bakberh takte chu kan um darh chum chum a, Mizoram kawngpui hmun hrang hrang a chhiat em avangin kan sawisel cham chi a, mahse mi hausa leh tlem te thil titheite zinna kawtkai Lengpui airport road chu kum tluanin a hnum hlurh a, thingtlangpain Lengpuia thlawhna thlawkchhuak ena 'excursion' a kal laiin society-a hausa leh thiltithei mi tlem zawkte chuan thlawhna chuan leh punkhawmnaa theitui sem chu a ve rengah an ngai tawh. Lo hal hun laia thlawhna a \um theih lohte phei chuan, 'a zahthlak lutuk,' an ti daih a, a zahthlak laia Mizo mipui zaa 60 vel innghahna kalsan theih lo, mangang taka lo la neih ngai laia ai chuan mipui zaa 20 vel chauhin an chhawr tur tih khaihlak chu zahthlakah an lo ngai ta.


"Khawpui tihthawl nan chhungkaw pakhat lirthei pakhat aia tam nei chuan an lirthei intlanchhawktir rawh se," tiin ro kan rel tak tak hauh lovang, "sawrkar hnathawkte hi kein kal rawh se," pawh kan ti ngai lovang, kea an kal pawhin an hna chu an chan dawn hauh lo, "a zuamawmte zu chauh hi i man tawh lo vang u," kan ti ngai hek lo, engvangin? Private lirthei pakhat aia tam nei chu society-ah mi thiltithei a ni ngei ang, sawrkar hnathawk chu kan society-a thuneitu an ni deuh zel bawk ang (hnatlang kan tih pawhin a security nei \ha ber, sawrkar chawlh kan tinzawn, sawrkar hnathawkte hi Mizo mipui zaa pasarih pawh an tling lo). Zu kawl rei rui leh a \ha \ha chahluttute chu kan society-a thiltithei ber ber, dinhmun pawimawh ber ber chelhtu an ni, anni chu thah thiang lo bawngpa ang hlauh an ni, kan khawih ngam tawkte chu a hnu leh awm ve vak lo, dinhmun bul deuh tak takte chauh. Miretheite VIP an nih dawn chuan a taka ngaihtuah a ngai, khawvel society tam tak kal tawhah Karl Marx-a ngaihdan a thleng dik vek lo, miretheite zawkte hmun khata inhlawmkhawma tharum thawhna a thlen a \ul kher lo ang, hei hi 'insiamrem theih' an tiha chu a ni. Sawrkar hian a thuneihna lian tak neihte hi miretheite dimdawi thei ang berin a lekkawh a, a hausa zawkte nuai a ngaihna lai a awm pawhin huaisen taka a kalpui a ngaih hun lai tak a ni. Mizo mipui hruaituten ngaihtuahna fim an hman a ngaih hun kan thleng mek.

Friday, August 7, 2009

Hmasawnna lo amen duak duak

Hmanni chu ka ngaihtuah mai mai a, Mizote hian a hminga hmasawnna tel tawh phawt mai hi chu kan amen duak duak ni mai hian ka hre thrin. Tui khuah (dam) siamte hi kan duh em em mai zel a, power siamna hmanrua tiin kan sawi mawm viau zel a, mahse a takah hian inchinfel hmasakna tur hi kan ngah viau hian ka hre ve tlat mai.

Tunah hian kawlphetha kan lakluhna leh kan pekchhuah lehna ringawta kan hloh zat hi za 40 dawn a tling a, Aizawl chhehvel hnai mai Phunchawngahte khuan hmanni chu thriante huan kal pahin ka zawt hlawm a, "Rs 50 fixed in kan pe," tiin kawlphetha an chhit dan chawhrual dan min hrilh, TV an nei deuh zel a, refrigerator an nei bawk, thla khatah cheng 50 man chauh chu an chhi hlawm dawn lo tih chu ka hmu reng mai. Hetah hian a management kan ngaihthah tih hi chiang takin a lang.

Kawlphetha management te hi tlemin han kalpui deuh ta ni ila chuan kan pekchhuah leh dawnna kawnga kan hloh tam tak hi kan hloh loh phah ngei ang, August ni 6 khan zan dar 8-ah kawlphetha Mizoramin kan dawng hnem ber a, chu chu megawatt 48 leh tlem a ni, hei hi kan dawn tam loh ni chu a ni ngei mai, hetah hian kan lakluh atranga zaa 40 daih kan hloh a rinawm, megawatt 5-10 te hi kan hloh thei mai ang em? Chutih laia Builum angahte thal laia megawatt 3 chauh pechhuak turah kan ram hnim leh hmun kan tihchhiat nasat ziate hi ka ngaihtuah thrin.

Hei chauh hi a ni lo, tuna proposal tam tak kan hmuh hi tihlawhtling hlawm ila Mizoram hmun lia threna hmun khat dawn hi tuiin a chim thei dawn nitein an sawi, kan ramngaw leh thlai hausakna zozai han tihchhiat mai thrin hi thil uihawm tak a niin ka hria, India hi kawlphetha lamah a thrang zel a, keini lo siamchhuah ve vak vak a trulna hi a awm ang em?

Rel kawngah pawh sawi a tam leh ta khawp mai, ngaihdan pakhat ka neih ve mai chu, India sawrkar sumdawnna colony tihzauna hmanraw pakhat rel kawng Mizoram lailia a rawn luh ai chuan kawngpui thra tak min sial sak zawk se, Bairabi-ah rel station thra tak nei ila, a bak zawng chu Mizo bungraw phur lirthei lianin bungrua hi phur se ka ti rih.

Kum tam vak lo a liam hnuin Bangladesh ram chu hmun tam tak khawvel lum zel vangin tuiin ram a chim dawn a, khawvela mipui tam lama pasarihna an ni a, chung mipui mangangte chuan hmun him an zawng ang, chutih hunah chuan threnawm ramah an rawn innek lut dawn chiang a, chumi huna an tana luhrukna awlsam ber tur chu rel a ni. Rel kawng hian khawvel history-ah course a thlak nasa tawh khawp mai... tun dinhmunah chuan kan khawpui bul lawka rel lu hmuh ai chuan 'thring' tih hlawh ka la thlang e!

Sunday, July 12, 2009

Rahbehna rah 'satanist'

An chhungkuaah enhran bik niin a inhria a, nu leh pa kara khawsa a nih miau loh avangin i chenpuite lakah inthlahrunna lian tak a nei a, hmangaihna dawng ve lova inhriatna a nei a, in chhung khura a dinhmun a ngaihtuah changin khawtlangah inkiltawihna lian tak a nei thin.

Beidawnna thinlung a pu a, a nunah tuihalna lian tak a awm a, a thil tihsual ni lem loahte puhna a tawk zel a, 'chhantu' a neih miau loh avangin a tawrh lam a chak a tul thin.

A hlim ve ber lai pawhin a hlim tluantling lo a, a thinlung chhung rilah lungngaihna lian tak a awm a, a dinhmun a inhrechhuak a, a hlimna chu lungngaihnain hun rei lote chhungin a rawn khuh leh thuai thin a ni.

Mi fate dinhmun a hre pha a, nu leh pa leh pi leh pute duat liau liau a hmu pha vek. Chung mite chu khawtlanga mi zahawm nia a hriatte leh thiltithei nia a hriatte thlir dan pawh a dang bik riauin a hria.

Midang nun thlir cheu cheuh mi a ni a, mite dik lohna leh rilru puthmang dik lo tak takte chu a hre thei hle, Biak ina a han luh ve changte hian mi rilru dik tawk lo tak tak nia a hriatte chuan dawhsan an lo chang vung a, a thinurna a tizual thin.

Khawtlanga a inhman ve dawnin tlin lohna lian tak neiin a inhria a, chu chuan mahni insitna lian tak a thlen. Khawtlangin fel leh rawn tlak pui puia a ngaihte dik lohna a hriatin a thin a ur a, a hmusit let a, a hlau hlek lo.

Sual lam kawng daia in thlah zalen chang a nei a, chu chuan amah a vaw let fo thin, mahse a kawm nel pui leh a rilru ang pumite bula awm chu atan thil tihthei awmchhun a ni lo thei si lo. Society-in a zawlpuite chu pawm ve loa a hriat miau avangin society phuarkhawmtu ber Pathian biak ve kher pawh chu tul lo tihna lian tak a nei, chu chu a thinlungin a kalpelh ngamtir tlat a ni.

Kohhrana leng lo nia inhriatna chuan biak tur dang a zawntir a, chutah chuan duhthlanna thar a neih tir a, zawlpui a neihte nena khawsakho chu a nun thar a ni...
(Kan khawtlang leh kohhran nunah hian siamthat tur lai kan nei em?)

Tuesday, May 5, 2009

Hmanah chuan an biang a puar hman thin

Hmanni lawk khan Mizoram chief minister Lal Thanhawla chuan press conference a ko a, chumi tum chuan, "Hmanah chuan zu in mite kha an biang a puar hman a, an kal laih laiha rei deuh an dam thin," a ti a, "Tunah chuan an biang pawh a puar hman tawh lo, an thi mai," a ti. He a thusawi hi kei chuan zu khapburna dan a duh tawh lohna a tihlanna niin ka lo ngai ve deuh.

A la duhtawk mai lo, "Ram thiltithei ber USA te pawhin an do hneh loh a ni a," a la ti zel a, "Mithiamte nen kan sawiho tawh a, khapburna hi hliha strict taka control a tha tih an sawi a," a ti. A CM laia zu khapna dan siamtu kha a ni a.

Friday, April 17, 2009

Kei thliarkar rilru pu hian...

Ka ti mai mai a, thliarkar rilru hi ka pu tual tual dawn niin ka inhria, globalisation an sawi tawh laiin kei chu kan hnam hi humhalh theih patawp hi ka duh ta cheu! Look East policy vanga rel kawng te, lawng chawlhna te, a tam mai, kan ram paltlang tur hian ngaihtuahna a ti thui. Mizo hnam identity hi a bo ka hlau hlel lo.

Kum 2020-ah chuan India chuan develped country nih a tum a, kan sawrkar thara chief minister chuan Sairang thleng rel kawng a kal tur thu a sawi a, hemi ti khailakte chu a vau zui nghal bawk, hei mai a la ni lo, chhim tawp Kawlchaw thlengin rel kawng kaltir tumna proposal a la awm zui.

Ka ngaihtuah a, rel a rawn luh chuan RAP kan hlip anga chumi zawhah ILP kan hlip leh ang, vai sumdawng thiam, kan hnam hmangaihna nei hauhloten min rawn palphul ang a, chutah a ram neitu threnkha fing var deuhten vai sumdawng management thiamte thawhpuiin mahni ram leilung kan han thap ang a, kum 50 chutianga kan han kal meuh chuan kan Mizo rethei leh zualte chuan chung company-te huanah chuan an inhlawh ve trawk trawk ang, Mizoram chu thlawhpawlh tamna state a ni tawh anga hnamdang sumdawng nena thawhho thiam chu inelna a ni ang a, Mizo hnam identity chu chu development chuan a rawn run anga hnam a dam tawh lo ang.

Chutiang dinhmun kan thlen meuh chuan a hranpaa chimral kan ngai tawh lo. Kum 100 a liam hnu phei chuan Mizoram hming pu ve siah chuan hnam chitin kan awm tawh ang, kan threnawm Cachar kan hmuh ang khuan. He thil laka him theihna chu Mizo hnam identity-a chianna hi kan inzirtir a ngai nasa, chu mai a ni lo UN declaration on rights to indigenous people te hi India hian pawm duh se, chu chu Mizo hnam hian inzirtir trauh trauh ila kan ziaawm ang. International trade-a participate tur mihring pawh kan la awm tak tak hma, mahni rama resource tam tak hlawk zawka hralh dan kawng pawh la thiam lo Zofate hian ngaihtuahna kan hman a hun.

Friday, April 10, 2009

Kumtluan atan kan tih kha!

Hmangaih berte kumtluan atana kawppui tura nupui pasal atana inneih tluka hlu leh ropui hi a awm chuang lo, khawvel chanchin tam takah chutianga hmangaih berte nei ta lo chanchin thahnem tawk tak an lo awm tawh thin, chutianga damchhunga mahni chanchin sawi tur zingah chuan R Lalengkima chu a tel ve lo a, a hmangaih ber neiin 'dam chhungin rinawmin' tiin a tiam.
A bialnu, a duat em em nen chuan kumin March ni 27 khan Presbyterian kohhran dan thianghlimin Vairengte biak inah an innei a, an hmangaihna thianghlim chu mipui hriatah pholan a ni a, a lawmpuitu mipui pungkhawm erawhin chu hlim ber niah chuan an mittui sur an dang zo lo.

Hlim avanga mittui tla nge an nih a, khawngaihna mittui tla? Engkima tan chuan nupui neih chu midang ang bawkin 'decision' lian tak a ni a, a nun kawng chanvea inher danglam dawrhna tur a nih avangin nupui tur pawh a thlang fimkhur ang tih a rin theih. Hmangaih bawk, nunnem bawk, mite hmuha hmeichhe lepchiah ni lote hi Mizo mipa tan chuan nupui atana duhthlan tur nia ngaih a ni.

March ni 27-a nupui neih dinhmun hrechiang bertu chu Engkima a ni, Salvation Army Major Lalbiaksanga fanu Lalhruaitluangi, kum 26-a upa nena an inneih dawn hian mo tur dinhmun hi a chhe tawh hle a, thisen cancer avangin hun rei a daih tawh dawn lo tih chu tlang hriat a ni.
An inneihnia mipui pungkhawm hnuk a ulh a, inneih thlalak pawh vawi li bak an hmet hman lo, mo a chau!

Hun rei a daih tawh dawn lo tih hre mahse R Lalengkima chuan a nupui chan tur leh ama chan tur chu a hria a, khawvel eng a hmuh laia nupui atana neih hman ngei chu a 'decision' lian ber chu a ni ta a ni. April ni 4 a ni a, mo thar chu a chau zual a, Valley Hospital Silchar pan pui a ni a, a tuk Pathianni inkhawm reh laiin ni riat chauh a la pawm hman a pasal chu chatuan ram a pan san ta a ni. A vuinaah tap lo an awm meuh lo.

Monday, April 6, 2009

Sem sem dam dam...

Nikum Mizoram inthlanpui dawn hnai te kha a ni a, AR Lammual-ah prime minister Manmohan Singh a rawn kal dawn a, mipui pawh an pungkhawm nasa hle, chumi hmun kan va thlen chuan zaithiam Johana leh Ab-a hian, "Sem sem dam dam... N... L... U... P..." tiin an lo sa dup dup mai, mipui tan chuan thlamuan thlak tak a ni. "Cheng nuai khat an sem dawn," kha an ti mai si a.
Mipuiin an ring a, sawrkarna 'chance' pawh an pe nghe nghe, Congress chuan seat 32 ngawt an chang ta a. Chutah an han sawrkar ta cheng a, assembly budget session an han tan a, chief minister ber chuan Bible behchhana thu sawiin huan enkawltute chuan a rah pawh an ei hmasa ang a ti ta tlat mai. Chumi awmzia chu, "Congress mi leh sate chu duhsak hmasak an ni ang," tihna a ni, chu chu em ni sem sem dam dam, NLUP chu ni ta ang.
Chutah a sawi thui zel a, "Cheng nuai khat kan sem ang kan ti lo," a ti chho tan ta a, a sawi thui zel a, "Kum nga chhungin NLUP hian Mizoram a tuam ang kan ti lo," a ti leh a, "Kum 10 atanga 15 daihte pawh a duh ang," a la ti zui. Pathianni tuka vawksa hmeh ve na tur pawisa pawh khur dar dara phawrh thin thingtlangpa tan chuan beisei tur hi Mizoramah hian a va han tlem thin tak em. Thingtlang kuthnathawk hi economic survey chhuak hnuhnung bera a lan dan chuan Mizoram mipui zinga zaa 60 vel an ni. Chutah sawrkar thar hian "6th Pay kan implement ang," an la ti zui.
Lo hal khuk avanga thlawhna tum theih lohna state hian zir tur a ngah asin. Lo hal vut vut economy hian thlawhna tum hmun aia mamawh hi kan la ngah a nia. Sawrkar hnathawk hlawh hi a sang lutuk, kan budget zawng zawng deuhthaw an ei ral a, sixth pay kan hman phei chuan sawrkarin a hnathawk hlawh atana a sen belh tur chu vaibelchhe 250, kum khat zelah. 6th pay-ah chuan a hlawh tlem berin cheng 12000 vel a hlawh dawn, engtinnge tel leh dailuah mawm pawh ei phalo thingtlang mite hi an awm tak ang? Silai an pu mai ang tih a hlauhawm zia hi sawrkar hian a ngaihtuah em? NLUP-ah cheng hnih pe Congress-a inziaklut an han sem nghauh nghauh ang a, chutah chang ve lo rilru na leh beidawng, 6th pay vanga thil man to tawh lei pha si lote khawsak phung tur chu ngaihtuah ava ngai em? Kan ram hian New Economic Policy rang taka hman tur a mamawh...